ตลอดระยะเวลา ๖๐ ปีแห่งการครองราชย์ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงธำรงอยู่ในระบบการปกครองตามระบอบประชาธิปไตย อันมีพระมหากษัตริย์เป็นประมุขภายใต้รัฐธรรมนูญ ทรงปฏิบัติพระราชภารกิจตามบทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญ ทรงประกอบพระราชกรณียกิจอเนกอนันต์ตามพระราชปณิธานเพื่อประโยชน์สุขแห่งมหาชนชาวสยาม ทรงดูแลประชาชนดั่งพ่อดูแลลูก แม้ในยามที่ประเทศเกิดปัญหาวิกฤต สถานการณ์ต่างๆ ก็คลี่คลายลงด้วยพระบารมี พสกนิกรต่างสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณเป็นล้นพ้นจึงพร้อมใจกันเฉลิมพระเกียรติ กำหนดให้วันคล้ายวันพระราชสมภพ ๕ ธันวาคมเป็น "วันพ่อแห่งชาติ"

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงเจริญพระชนมพรรษาในประเทศที่มีการปกครองระบอบประชาธิปไตยอย่างสมบรูณ์ ทรงซึมซับวิถีแห่งการปกครองตามระบอบประชาธิปไตย รวมถึงการถวายอภิบาลของสมเด็จราชชนนี ล้วนเป็นปัจจัยหล่อหลอมให้พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงดำรงพระราชฐานะเป็นพระมหากษัตริย์ในระบอบประชาธิปไตยได้อย่างสมพระเกียรติ

เมื่อเสด็จขึ้นครองราชย์ในพุทธศักราช ๒๔๘๙ ช่วงต้นรัชกาลทรงใช้พระราชอำนาจผ่านคณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ เมื่อเสด็จนิวัตและประทับอยู่ในประเทศไทยเป็นการถาวร คณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์จึงสิ้นสุดภารกิจลง ทรงวางพระองค์ประกอบพระราชกรณียกิจตามที่บัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญอย่างสมบูรณ์ ทรงประกอบพระราชกรณียกิจต่างๆ ตามที่ทรงเห็นสมควรเพื่อปกครองไพร่ฟ้าประชาชนด้วยทศพิธราชธรรมตามขัตติยราชประเพณี ทรงเปี่ยมด้วยพระเมตตา พระราชทานแนวพระราชดำริแนะนำหน่วยงานรัฐ เพื่อเป็นแนวทางในการพัฒนาประเทศให้เจริญก้าวหน้ามากยิ่งขึ้น